Thương bạn, đừng để “thói quen” kéo đi

Ánh và Lan gặp nhau trong một văn phòng nhiều ánh đèn trắng hơn nắng. Ánh tháo vát, làm việc như một chiếc đồng hồ tốt; Lan thì mềm như một chiếc khăn, luôn ướt bởi những câu chuyện chưa kịp khô. Ngày nọ qua ngày kia, vào giờ nghỉ trưa, ở bậc thềm cầu thang hay cuối buổi làm, Lan lại ngồi xuống cạnh Ánh, trút ra những nỗi buồn mới tinh và những nỗi buồn cũ kỹ. Ánh lắng nghe, rồi giúp—một cuộc gọi, một khoản tiền, một lời bênh vực, một bờ vai. Lan đón nhận hồn nhiên, như thể đó là trật tự vốn có của thế giới.

Thói quen hình thành rất nhanh. Tin nhắn “cậu rảnh không?” thường đến trước cả mưa. Ánh hoãn buổi đọc sách, lùi một lớp học kỹ năng, hủy cafe với người bạn khác. Tình thương khởi đi từ tự nguyện rồi lặng lẽ biến thành nghĩa vụ; một nghĩa vụ không ai giao, nhưng đeo vào người thì nặng. Ánh bắt đầu mệt mà chưa đủ can đảm để gọi tên cơn mệt.

Cho đến một chiều, đứng trước cửa sổ mờ hơi nước, Ánh nhìn dòng tin nhắn dài nữa của Lan. Bất giác, một câu hỏi bật lên: “Mình thật sự chỉ có mỗi người bạn này thôi sao? Vì sao mình chỉ nghe chuyện buồn? Niềm vui của Lan ở đâu khi bên mình?” Câu hỏi ấy như một chiếc kim chạm vào bóng bay, không nổ to mà xì ra dần. Ánh thử nhắn: “Hôm nay có chuyện vui nào không?” Lan im lặng một lúc rồi kể tiếp một chuỗi rắc rối mới. Trong khoảng lặng ngắn ngủi đó, Ánh nhận ra: sự bất cân xứng cũng có âm thanh.

Ánh quyết định lùi một bước. Tối ấy, Ánh tắt điện thoại sớm, đi bộ quanh khu tập thể, lắng nghe tiếng lá cọ vào nhau. Cô chợt hiểu: “Thói quen” đôi khi có hình người. Khi ta không chủ động chọn bạn, thói quen sẽ chọn bạn giùm—và nó không quan tâm đến năng lượng nào đang bị rút cạn. Thương người, nếu không đi cùng ranh giới, sớm muộn cũng thành thương tổn.

Những ngày sau, Ánh trả lời chậm lại, từ chối vài yêu cầu “khẩn” không thật sự khẩn, sắp lại lịch sống của mình. Cô hẹn Lan một buổi nói chuyện thẳng thắn: “Tớ cần học cách lắng nghe chính mình. Chúng mình vẫn là bạn, nhưng mỗi người cần tự đứng nhiều hơn.” Lan ngỡ ngàng, gán cho Ánh từ “đổi thay”. Ánh mỉm cười: đổi thay không phải phản bội; đổi thay là lớn lên.

Thời gian trôi, những tin nhắn dày đặc thở than thưa dần. Ánh có chỗ cho vài mối thân tình khác: những người biết kể chuyện vui xen chuyện khó, biết hỏi “cậu ổn không?” và biết nói “cảm ơn”. Ở cạnh họ, Ánh học được sự tử tế có đi có lại, học cách xin giúp đỡ mà không thấy xấu hổ, và giúp đỡ mà không hóa “trực ban cảm xúc”. Uy tín của Ánh lớn dần—không phải vì cô mạnh mẽ hơn trong lời nói, mà vì lựa chọn của cô rõ ràng hơn: ở bên những người khiến mình sống rộng hơn, không hẹp lại.

Ánh không ghét Lan. Trong lòng cô vẫn có một chỗ ngồi cho bạn, chỉ là nó không còn là “ghế trực ban”. Thương bạn không đồng nghĩa với việc biến mình thành chiếc phao mãi mãi; nếu ta cứ ở vai cứu hộ, cả hai sẽ không học bơi. Tình bạn tốt giống một bể nước trong: nhìn thấy đáy, biết chỗ nông chỗ sâu, và khi cần có thể bơi song song—đôi khi xa nhau để mỗi người tự vững.

Sau cùng, Ánh nghiệm ra: bạn là một lựa chọn, không phải một thói quen. Chọn bạn để học hỏi, sao chép phẩm chất, vui vẻ và tiếp sức cho nhau. Chọn ranh giới để lòng tốt còn giá trị. Và chọn chính mình, để mỗi lần nói “thương bạn”, ta không lỡ quên phần “thương mình”.